Διαλεχτική μέθοδος στην κοινωνιολογία.

Διαλεχτική μέθοδος στην κοινωνιολογία.

Κείνο που ο Μάρξ και ο Ένγκελς ονόμαζαν διαλεχτική μέθοδο – σε αντίθεση με την μεταφυσική μέθοδο – δεν είναι τίποτε άλλο από την επιστημονική μέθοδο της κοινωνιολογίας, που θεωρεί την κοινωνία ένα ζωντανό οργανισμό σε συνεχή ανάπτυξη (και όχι κάτι το μηχανικά συνδεμένο, που γι αυτό το λόγο επιτρέπει κάθε λογής αυθαίρετους συνδυασμούς των διάφορων κοινωνικών στοιχείων), που για τη μελέτη του (του οργανισμού) είναι αναγκαία η αντικειμενική ανάλυση των σχέσεων παραγωγής, που συγκροτούν το δοσμένο κοινωνικό σχηματισμό, και η έρευνα των νόμων της λειτουργίας και της ανάπτυξής του.

(Λένιν, τ. 1, σελ 164, «Τι είναι οι φίλοι του λαού»).

Στο «Κεφάλαιο» έχω αναφερθεί μερικές φορές, στη μοίρα που έλαχε στους πληβείους της αρχαίας Ρώμης. Αρχικά ήταν ανεξάρτητοι αγρότες, που καλλιεργούσαν τη δική τους γη. Στην πορεία της ρωμαϊκής ιστορίας απογυμνώθηκαν. Η ίδια διαδικασία, που τους απομάκρυνε απ τα δικά τους μέσα παραγωγής και συντήρησης, δημιούργησε επίσης μεγάλη γαιοκτησία και μεγάλο χρηματιστικό κεφάλαιο. Έτσι σε μια ορισμένη στιγμή, απ τη μια μεριά είχαμε ελεύθερους ανθρώπους απογυμνωμένους από κάθε τι άλλο, εκτός απ την εργατική τους δύναμη, και απ την άλλη είχαμε τους ιδιοκτήτες όλου αυτού του συσσωρευμένου πλούτου, έτοιμους να εκμεταλλευτούν τη δουλειά των πρώτων. Αλλά τι συνέβη; Οι προλετάριοι της Ρώμης δεν έγιναν μισθωτοί, αλλά απλώς ένας αργόσχολος όχλος, πιο άθλιος ακόμα και από τους άλλοτε «φτωχούς λευκούς» του Νότου των Ηνωμένων Πολιτειών. Δίπλα τους αναπτύχθηκε ένα σύστημα παραγωγής, που δεν ήταν καπιταλιστικό, αλλά βασιζόταν στη δουλεία. Έτσι βλέπουμε ότι γεγονότα εξαιρετικής ομοιότητας, που όμως συνέβησαν σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια, παρήγαγαν πολύ διαφορετικά αποτελέσματα. Το κλειδί για την ερμηνεία αυτών των φαινομένων, μπορεί να βρεθεί αρκετά εύκολα, με τη μελέτη κάθε μιας απ αυτές τις εξελιχτικές διαδικασίες χωριστά, αλλά όμως ποτέ δεν θα μπορέσουμε να τις καταλάβουμε, εάν δεν στηριχτούμε πάνω σε μια ιστορικο-φιλοσοφική θεωρία που τα λέει όλα, και που η κύρια ιδιότητά της είναι πως γίνεται υπερ-ιστορική.

(Μάρξ, αδημοσίευτη απάντηση στα Γαλλικά στον Mikhailovsky, απ το  βιβλίο των Bottomore-Rubel «Ο Κάρξ Μάρξ σε θέματα κοινωνιολογίας και φιλοσοφίας»).